Χαιρετισμός του Πρύτανη του Α.Π.Θ., Καθηγητή Περικλή Α. Μήτκα

Σεβαστές αρχές,

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,

Αξιότιμοι κυρίες και κύριοι,

Εκ μέρους του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, σας υποδέχομαι με τη σειρά μου σε τούτη την εκδήλωση μνήμης για τις χιλιάδες των θυμάτων της εβραϊκής κοινότητας που βρήκαν τραγικό θάνατο στα κολαστήρια των Ναζί. Οι Σεφαραδίμ έφτασαν με ξύλινα καράβια το 1492 στην πόλη που μετρά την ιστορία με χιλιετίες, στη Θεσσαλονίκη των μαρτύρων και των φαντασμάτων. Διωγμένοι για θρησκευτικούς και φυλετικούς λόγους από την καθολική Ισπανία, αποβιβάστηκαν σε αυτό τον κόλπο, ίσως λίγα μέτρα από εδώ που στεκόμαστε σήμερα, και ρίζωσαν στον φιλόξενο τόπο.

Έστησαν σπίτια και δουλειές, μεγάλωσαν οικογένειες, έδωσαν ζωή σε μια ρημαγμένη πόλη που προσπαθούσε να συνέλθει από την ολοκληρωτική καταστροφή που είχε υποστεί λίγα χρόνια πριν, στην άλωση του 1430. Οι νέοι έποικοι έφεραν τη θρησκεία, τη γλώσσα, τις παραδόσεις τους και τις πρόσθεσαν σιγά-σιγά στο πλουμιστό υφαντό της πολυπολιτισμικής πόλης. Κατά περιόδους είχαν ηγεμονική θέση και 450 χρόνια αργότερα αποτελούσαν μια ανθούσα, πληθυσμιακά, οικονομικά και κοινωνικά, κοινότητα.

Κι έπειτα ήρθαν οι βάρβαροι, που δεν τους έφτανε η στρατιωτική κατοχή, η λεηλασία περιουσιών, η δήωση θεσμών και η προσβολή των ανθρώπων, αλλά θέλησαν να κάνουν και φυλετικό ξεκαθάρισμα. Συνέλαβαν λοιπόν και έβαλαν σ’ εφαρμογή το αποτρόπαιο σχέδιο της Τελικής Λύσης. Κι όταν έφτασε η σειρά της Θεσσαλονίκης να πληρώσει τον κεφαλικό φόρο, στοίβαξαν στα ξύλινα βαγόνια της ντροπής τους εβραίους πολίτες και άλλους ανεπιθύμητους. Οι πρόγονοί τους έφτασαν με τα ξύλινα καράβια της ελπίδας και της λευτεριάς κι εκείνοι, 450 χρόνια μετά, σε μια εποχή που πιστεύαμε πως η ανθρωπότητα είχε κατακτήσει υψηλότερα επίπεδα πολιτισμού, φορτώνονταν στα ξύλινα βαγόνια της απόγνωσης και της δυστυχίας. Το πρώτο τραίνο ξεκίνησε από τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό πριν από 72 χρόνια και μπήκε κατευθείαν στο τούνελ της φρίκης, στο μαύρο τούνελ δίχως γυρισμό. Δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί τις εικόνες που αντίκρυσαν οι Σύμμαχοι και στοίχειωσαν τη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας, όταν ελευθερώθηκαν τα στρατόπεδα της συστηματικής γενοκτονίας. Δεν μπορούσε κανείς να φανταστεί πως στα μέσα του 20^ου αιώνα οι άνθρωποι μπορούσαν να γίνουν μαύρος αποπνικτικός, καπνός, μόνο και μόνο γιατί πίστευαν σε άλλον, τον ίδιο τελικά, Θεό.

Όπως δυσκολευόμαστε και σήμερα να πιστέψουμε τις αποκρουστικές εικόνες που μας έρχονται από τα μέτωπα της Συρίας και της Αφρικής, τις εικόνες των μαζικών αποκεφαλισμών και αφανισμού ολόκληρων χωριών αλλά και τις απίστευτες εικόνες από το Charlie Hebdo.

Είμαστε σήμερα εδώ για να θυμηθούμε και να τιμήσουμε τις δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων συμπολιτών μας, εβραίων το θρήσκευμα, που χάθηκαν με ασύλληπτο για τον ανθρώπινο νου τρόπο. Είμαστε εδώ για να υποσχεθούμε πως, με τις μικρές ή μεγάλες δυνάμεις του ο καθένας από μας, θα φροντίσουμε να μην επαναληφθεί το έγκλημα. Ποτέ Ξανά!   
Είμαστε εδώ για να υπογραμμίσουμε πως Πολιτισμός σημαίνει, πρώτα και πάνω απ’ όλα, Ανοχή, Ελευθερία, Σεβασμός στον άνθρωπο και στο δικαίωμά του στην αυτοδιάθεση.

Το πανεπιστήμιο είναι εξ ορισμού ένας χώρος που ανασαίνει ελευθερία, που διδάσκει τη συμπόρευση και εφαρμόζει την ανοχή. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο μαθαίνει τους νέους να συλλογιούνται ελεύθερα, και γι’ αυτό σωστά, να μην περιχαρακώνονται σε στενά πλαίσια και απόλυτες ιδεολογίες, να μη κρίνουν τον «άλλο», με τον οποίο καλούνται καθημερινά να συνυπάρξουν, με βάση το εθνικό, το θρησκευτικό ή το ιστορικό του υπόβαθρο. Προσπαθούμε όλοι μας, ως μέλη αυτής της ακαδημαϊκής κοινότητας να δείχνουμε κατανόηση και να εμπνέουμε σεβασμό προς τις παραδόσεις, τόσο τις δικές μας, όσο και των συμπολιτών και συναδέλφων μας και η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης είναι ένα μέρος της δικής μας ιστορίας.

Στο Αριστοτέλειο έγιναν το περασμένο χρόνο σημαντικά βήματα ενίσχυσης της συλλογικής μνήμης της πόλης. Αναρτήθηκε στην Αίθουσα Τελετών αναθηματικό έργο στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, ολοκληρώθηκε το μνημείο για το εβραϊκό νεκροταφείο που καταστράφηκε από τους Ναζί, και προχωρά η διαδικασία πλήρωσης της έδρας Εβραϊκών Σπουδών στη Φιλοσοφική Σχολή. Πολύ σύντομα θα είμαστε σε θέση να ανακοινώσουμε και νέες σημαντικές δράσεις από κοινού με την Ισραηλιτική Κοινότητα.

Κυρίες και κύριοι,

Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, ως θεματοφύλακας της ιστορίας, ως ναός της γνώσης και της ζωής, αλλά κυρίως ως χώρος, όπου συντελείται καθημερινά η συνάντηση πολλών πολιτισμών, προωθείται η ελευθερία -ατομική, θρησκευτική, φυλετική, πολιτική- και καλλιεργείται η καταπολέμηση των προκαταλήψεων, συνδιοργανώνει τη σημερινή Πορεία Μνήμης. Σας ευχαριστούμε που ανταποκριθήκατε στην κοινή μας πρόσκληση και με την παρουσία σας μας βοηθάτε να τιμήσουμε τους νεκρούς και να αναπέμψουμε όλοι μαζί τη διαχρονική μας προσευχή και συνάμα υπόσχεση: Δεν Ξεχνώ και Ποτέ Ξανά.